Η Ιωάννα Τσιλιλή είναι χημικός μηχανικός (ΕΜΠ), specialized Master «Winery Management» (Εnita Bordeaux), Master Distiller (Scuola Enologica Di Conegliano) και κάτοχος του Diploma wine and Spirit Expert (WSET).
Μιλά 5 γλώσσες και μοιράζεται μαζί μας τις γνώσεις της για την μεγάλη κυρία «grande dame» όπως αποκαλεί την Λημνιώνα καθώς επίσης τις απόψεις και τις εμπειρίες της σαν γυναίκα οινοποιός στον οινικό χώρο της Ελλάδας τον οποίο υπηρετεί με επιτυχία τα τελευταία 10 χρόνια.
– Η ενασχόληση σου με το κρασί ήταν μονόδρομος λόγω του πατέρα σου και της οικογενειακής επιχείρησης ή ήταν και δική σου αγάπη ή και τα δυο;
Θα έλεγα ότι είναι και τα δύο: πάντα ζούσα μεταξύ επιστήμης και τέχνης και μου ήταν πολύ δύσκολο να διαλέξω ένα από τα δύο. Το κρασί και το απόσταγμα είναι προϊόντα της γης που, με ένα συνδυασμό αγάπης και καλλιτεχνίας στα χέρια των σωστών ανθρώπων, μπορούν να γίνουν αντικείμενα λατρείας. Από τον πατέρα μου πήρα την ανάγκη για συνεχή αναζήτηση, μάθηση και αυτοανάπτυξη, από τη μητέρα μου την έμφυτη τάση για οτιδήποτε όμορφο, ποιοτικό, γευστικό και απολαυστικό και από τον αδερφό μου θα έλεγα ότι κέρδισα το να είμαι ο εαυτός μου χωρίς ανασφάλειες.
– Πόσα χρόνια οινοποιείς;
Το 2008 οινοποίησα για πρώτη φορά στο οινοποιείο Smith-Haut-Lafitte,στο Pessac-Leognan καιτ το 2009 ήταν η πρώτη φορά στο Κτήμα Θεόπετρα. Μέχρι και τον Ιούλιο 2020 ήμουν η μοναδική υπεύθυνη οινοποιός του κτήματος.
– Τι γνώμη έχεις για την ποικιλία Λημνιώνα;
Η Λημνιώνα ήταν για χρόνια ένα ακατέργαστο διαμαντάκι παραχωμένο στο χώμα της θεσσαλικής γης. Με σκληρή δουλειά και συνεχή πειραματισμό καταφέραμε με τον πατέρα μου αλλά και άλλους συναδέλφους να την αναδείξουμε ως πολλά υποσχόμενη ελληνική ερυθρή ποικιλία.
Για μένα ήταν μεγάλο στοίχημα: έχοντας τη γνώση των «μεγάλων» και φημισμένων οινοποιείων της Γαλλίας την καλλιέργησα και την οινοποίησα με αυστηρότητα και προδιαγραφές κρασιού Grand Cru. Απομονώσαμε τους ποιοτικότερους και λιγότερο παραγωγικούς κλώνους, πειραματιστήκαμε με τα ιδανικότερα υποκείμενα, τα καλύτερα αμπελοτόπια των Μετεώρων και τρυγήσαμε με την ψυχή στο στόμα (η Λημνιώνα προτιμά να ωριμάζει στα πρωτοβρόχια), διαλέγοντας ρώγα-ρώγα. Πήραμε την ποιοτικότερη πρώτη ύλη, την αφουγκραστήκαμε υπομονετικά και την οινοποιήσαμε. Η Λημνιώνα είναι μία μεγάλη ποικιλία με ιδιαίτερο χαρακτήρα. Όταν τη σέβεσαι δίνει μαγικά αποτελέσματα. Τα επόμενα 10 χρόνια θα τη βλέπουμε στα μεγαλύτερα ελληνικά ερυθρά κρασιά.
– Σαν ποικιλία σταφυλιού «θηλυκού γένους» έχει και «θηλυκά χαρακτηριστικά»; (χρησιμοποιώ τον όρο θηλυκότητα σύμφωνα με το λεξικό του Μπαμπινιώτη – χαρακτηρίζεται από γονιμότητα, τρυφερότητα, γλυκύτητα, κομψότητα).
Για μένα η Λημνιώνα δεν είναι τυχαία θηλυκού γένους. Είναι θηλυκό σε κάθε της μορφή: grande dame με σαγήνη και πάθος στην ερυθρή της μορφή, ενζενί με σκέρτσο και έντονο ταπεραμέντο στη ροζέ εκδοχή της, κομψή αριστοκράτισσα στην αφρώδη εκδοχή της που τα βγάζει πέρα παντού και σοφή κοσμοπολίτισσα στην ενισχυμένη μορφή της. Είναι κομψή, εκρηκτική, εκφραστική, διαχρονική μέσα στην κυκλικότητά της: ίσως αυτός είναι ο λόγος που την κατάλαβα και την λάτρεψα μέσα στο απρόβλεπτο και συναρπαστικό του χαρακτήρα της.
– Πόσο δύσκολη η εύκολη ποικιλία είναι η Λημνιώνα στην καλλιέργεια και στην οινοποίηση της;
Η Λημνιώνα θέλει να δαμάσεις την παραγωγικότητά της, να περιμένεις υπομονετικά να ωριμάσει, να έχεις τον καιρό με το μέρος σου και να είσαι τυχερός να έχεις το ιδανικό ηπειρωτικό κλίμα για να αποφύγεις τις ασθένειες. Στην οινοποίηση, πρέπει να είσαι προετοιμασμένος να χάσεις μέρος της παραγωγής σου για χάρη της ποιότητας και να είσαι προσεκτικός στις μεθόδους οινοποίησης. Οι κλασικές μέθοδοι οινοποίησης ερυθρών κρασιών δεν μπορούν συχνά να αναδείξουν τη λεπτότητα και το εύρος της ποικιλίας. Τα Μετέωρα είναι το ιδανικό terroir για την παραγωγή κρασιών από Λημνιώνα με συμπύκνωση, ιδανικά για παλαίωση.
– Πόσες διαφορετικές οινοποιήσεις έχεις κάνει από αυτήν την ποικιλία;
•Ερυθρή φρέσκια αλλά και με μακρά παλαίωση •Ροζέ •Αφρώδη ροζέ με μακρά παλαίωση •Ενισχυμένη με μακρά παλαίωση
– Ποια είναι η πιο αγαπημένη σου έκφραση της ποικιλίας και γιατί;
Αν και αγαπώ όλες μου τις δημιουργίες, αγαπημένο κρασί- και όχι τυχαία από Λημνιώνα- είναι η EDENIA Rosé, ένα πολύ εκφραστικό brut millesimé αφρώδες κρασί ποιότητας. Με μία ιδιαίτερη τεχνική οινοποίησης, αιχμαλωτίζω τα ποικιλιακά χαρακτηριστικά της τα οποία εξελίσσονται κομψά με αργή ζύμωση και παλαίωση με τις οινολάσπες για 18 μήνες. Πρόκειται για το πρώτο αφρώδες από Λημνιώνα. Είναι ένα κρασί που απογειώνει την ποικιλία και ταυτόχρονα συμπυκνώνει τη γεύση από τους βράχους των Μετεώρων μέσα σε ένα λαμπερό τριανταφυλλί πέπλο αφρού. Αναμφισβήτητα, η πρώτη επιλογή για μια βραδιά με λίγους καλούς φίλους (στον καναπέ μου πια).
– Ανεξάρτητα από το φύλο, ποια θεωρείς τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά για να είναι κάποιος επιτυχημένος οινοποιός;
Γενικά δεν πιστεύω ότι το φύλο καθορίζει τον χαρακτήρα μας στη σημερινή εποχή, αν και καθορίζει την συμπεριφορά μας. Όσον αφορά του τι κάνει κάποιον επιτυχημένο οινοποιό νομίζω ότι συνοψίζεται στην ακόλουθη φράση: «Εραστής στο αμπέλι, καλλιτέχνης στο οινοποιείο, μηχανικός στην παλαίωση και γητευτής στην πώληση».
– Ποιο το σημαντικότερο στοιχείο που βάζει μια γυναίκα στο χώρο του κρασιού;
Αν μια γυναίκα ακούει τη φύση της, αυτό που μπορεί να προσφέρει απλόχερα είναι η φρέσκια, ρηξικέλευθη σκέψη της μακριά από στεγανά και κλισέ. Σε ένα κόσμο, αυτόν του κρασιού, που ακόμα και σήμερα ακολουθούμε τις προσταγές κάποιων σοφών του 18ου αιώνα για το ποιο κρασί θα πρέπει να αγαπάμε να πίνουμε, οι γυναίκες μπορούν να δώσουν μια καλή γεύση από τι θέλουμε αβίαστα να πίνουμε.
– Ποιο το βασικότερο μειονέκτημα για μια γυναίκα στο χώρο του κρασιού;
Ο σεξισμός, όπως σε κάθε χώρο όπου θεωρείται κλασικά σοβαρός, ή σκληρός ή με πολύ χρήμα. Το να σε θεωρούν κοριτσάκι «που τι έχει να μας πει τώρα» είναι μια κοινή πρακτική τόσο από συναδέλφους όσο και από ανταγωνιστές αλλά ακόμα και από άτομα τις οικογένειάς σου. Δεν είναι μόνο λυπηρό γιατί το κάνει πολύ δύσκολο να δουλέψεις ήρεμα, αλλά επηρεάζει και τον τρόπο που αντιλαμβάνεσαι εσύ η ίδια τον εαυτό σου.
– Πώς είναι να είσαι γυναίκα σε μια ανδροκρατούμενη βιομηχανία;
Θα μιλήσω για το πώς το βίωσα εγώ: Δύσκολο, σκληρό, καταπιεστικό, απογοητευτικό συχνά καθώς η εμφάνιση και η σεξουαλικότητά σου είναι πάντα θέμα προς συζήτηση και χαρακτηρισμούς. Η δουλειά σου συχνά έρχεται σε δεύτερη μοίρα και αντιμετωπίζεται πάντα αρχικά με δυσπιστία. Δεν ήταν όλα μαύρα, αυτό είναι σίγουρο. Κέρδισα πολλά, αναγνωρίστηκα, έκανα φιλίες, γνώρισα πολιτισμούς, πήρα λίγο από τη σοφία άλλων ανθρώπων, εξελίχθηκα, μεγάλωσα, έζησα. Θα ήταν όμως όλα πιο φυσιολογικά και πιο παραγωγικά και για τις δύο πλευρές, αν αυτό το αυστηρά δομημένο σύστημα σύμφωνα με τη φύση και τις ανάγκες μόνο των ανδρών αντιλαμβανόταν ότι παραπάνω από το μισό του πληθυσμού του πλανήτη δεν λειτουργεί κάθε μέρα το ίδιο, σταθερά, σαν γρανάζι, αλλά εμφανίζει μια περιοδικότητα τόσο στην απόδοση όσο και στις ανάγκες του. Και ίσως αναζητά περισσότερο την αγάπη από τον πόλεμο, σε κάθε του μορφή.
– Ποιο θεωρείς είναι το δικό σου πλεονέκτημα στο χώρο μας;
Μάλλον ότι είμαι πρωταρχικά καλλιτέχνης, έπειτα μηχανικός και μετά οινοποιός. Για μένα το κρασί και το ποτό είναι ένα μέσο για να φτάσουμε στην ευδαιμονία. Πέρα από τις φιλοσοφικές αναζητήσεις, αυτό που θα μπορούσα να βρω ως πλεονέκτημα είναι ότι τολμάω να κάνω το καλύτερο για ένα προϊόν χωρίς να τσιγκουνεύομαι την προσπάθεια ή το κόστος ή τις μάχες που θα χρειαστεί να δώσω για να μυρίσουμε και να γευτούμε κάτι το εξαίσιο.
– Ποια τα μελλοντικά σου σχέδια για την Ιωάννα και για την Ιωάννα σε σχέση με το κρασί;
Η αλήθεια είναι ότι αυτή την περίοδο βιώνω μια κατάσταση ελευθερίας, δημιουργικότητας και ηρεμίας. Έχω πρόσφατα αποδεσμευτεί από μία χρόνια κατάσταση και τώρα πια είμαι σε θέση να ετοιμάσω νέα πράγματα στον οινικό και αποστακτικό χώρο μαζί με τον πατέρα μου Μάκη Τσιλιλή και τον αδερφό μου Γιώργο Τσιλιλή. Στα μελλοντικά μου σχέδια συνυπάρχουν το απολαυστικό, καλό κρασί και η ανατρεπτική, διαχρονική τέχνη.
